Polska wycofuje się z certyfikacji lasów w Standardzie FSC. Certyfikacja jest stosowana w prawie połowie państw świata. W Polsce motywuje Lasy Państwowe do ograniczenia gospodarowania w części najcenniejszych lasów. Rezygnacja z certyfikatu oznacza, że krajowe standardy ochrony lasów znacznie się obniżą.
Forest Stewardship Council (FSC) to międzynarodowa organizacja promująca odpowiedzialne zarządzanie lasami na świecie poprzez certyfikację drewna. Jest przykładem rynkowego programu certyfikacji stosowanego jako ponadnarodowa polityka środowiskowa. Standard FSC to zbiór przepisów (zasad, kryteriów i wskaźników), które określają sposób gospodarowania lasami posiadającymi certyfikat FSC. Związane z branża drzewną jednostki – w tym Lasy Państwowe przestrzegające standardu mają prawo do używania na swoich produktach znaku (certyfikatu) FSC, który utwierdza konsumentów produktów drzewnych w przekonaniu, że nabywają produkt, który spełnia podstawowe wymogi związane z ochroną przyrody i środowiska.
Certyfikat FSC, który jest promowany w Polsce od 20 lat, ułatwia więc zbyt certyfikowanych produktów w tym papieru, mebli, opakowań drewnianych, drewna tartacznego. W naszym kraju certyfikat posiada ok. 2500 firm. Z badań wynika, że ponad połowa Polaków darzy Certyfikat FSC dużym zaufaniem w kwestii ochrony lasów, wierząc że Standard FSC godzi w pewnym stopniu produkcję drewna z potrzebami ochrony przyrody.
Do niedawna niemal wszystkie Dyrekcje Lasów Państwowych w Polsce posiadały certyfikat FSC. Obecnie Certyfikat FSC znika z leśnej mapy. W ostatnim czasie zrezygnowały z niego Dyrekcje w Łodzi, Gdańsku, Toruniu. Z certyfikatu rezygnuje również RDLP w Białymstoku. Z nieoficjalnych informacji wynika, że w perspektywie kilku miesięcy wszystkie regionalne dyrekcje Lasów Państwowych mają zamiar z niego zrezygnować. Ministerstwo przygotowało w tej sprawie stanowisko na posiedzenie sejmowej Komisji Ochrony Środowiska.
Obecnie standard FSC posiada wiele firm w prawie połowie państw na świecie, na wszystkich zalesionych kontynentach. Rezygnacja z certyfikatu spowoduje, że Polska będzie równać w dół w standardach ochrony lasów.
Wycofywanie się z Certyfikatu FSC niepokoi branżę drzewną, w tym Polską Izbę Gospodarczą Przemysłu Drzewnego, która wyraziła tym faktem głębokie zaniepokojenie podczas konferencji prasowej. Izba obawia się, że rezygnacja z certyfikatu FSC przyniesie ogromne straty w przemyśle drzewnym. Polskie produkty nie posiadające certyfikatu znikną ze światowego rynku. Brak Certyfikatu oznacza, że produkty z polskiego drewna będą miały mniejszą wartość, ich produkcja przyniesie mniejsze zyski, a Polska stanie się producentem surowca, a nie produktów związanych z większą wartością dodaną. Miejsca pracy związane z przetwórstwem drewna będą znikały w Polsce i powstawały z zagranicą. Komentowane jest to jako gospodarcze samobójstwo.
Rezygnacja z certyfikatu niepokoi oczywiście organizacje przyrodnicze zajmujące się ochroną lasów. W ostatnim czasie oprócz zintensyfikowanych wyrębów najcenniejszych lasów obserwujemy łagodzenie prawa ochrony przyrody w polskich lasach. Standard FSC stanowi więc obok ustaw i rozporządzeń dodatkowy zbiór regulacji, który pozwala w pewnym stopniu godzić ochronę przyrody z produkcją drewna. Dzięki Certyfikatowi FSC udaje się zaspakajać część potrzeb związanych z potrzebami ochrony przyrody w wielofunkcyjnych lasach wykorzystywanych do produkcji drewna.
W obliczu wyzwań związanych z utratą bioróżnorodności i kryzysem klimatycznym oraz implementacją unijnych strategii (bioróżnorodności i leśnej) standard FSC z pewnością nie jest panaceum na wszystkie te problemy i wyzwania. Jednak jest narzędziem, które przynajmniej częściowo ogranicza dowolność działań Lasów Państwowych na swoim terenie. Przykładowo Standard FSC obliguje nadleśnictwa do pozostawiania bez ingerencji kilku procent powierzchni tzw. lasów referencyjnych w obrębie najlepiej zachowanych, najstarszych lasów – w skali kraju ok. 1 mln ha. Dzięki powołaniu się na standard FSC udało się zapobiec nadmiernym wyrębom w wielu miejscach w Polsce od lasów wodochronnych nad jeziorami Puszczy Augustowskiej do cennych lasów w RDLP Wrocław, w tym w Lesie Mokrzańskim. Standard wzmacnia również ochronę rzadkich siedlisk oraz cennych gatunków, obliguje do pozostawiania drzew dziuplastych. Obawiamy się, że nie posiadające certyfikatu jednostki Lasów Państwowych nie będą miały motywacji do takich praktyk i działań.
Posiadające certyfikat jednostki leśne posiadające certyfikat były regularnie audytowane przez zewnętrzne firmy, niejednokrotnie przy udziale organizacji pozarządowych. Po wykonanych audytach nadleśnictwa miały czas na korektę stwierdzonych niezgodności. Bez Certyfikatu FSC przyroda w lasach ucierpi, a odpowiedzialni konsumenci będą mieli problem z nabywaniem produktów ze znakiem FSC.
To jedna z niewielu sytuacji kiedy drzewiarze i przyrodnicy mówią jednym głosem. W aspekcie ekonomicznym Lasy Państwowe mogą sobie pozwolić na utratę Certyfikatu ponieważ mają chłonne rynki zbytu w państwach niezwracających uwagę na certyfikat jak np. Chiny. Ponadto część również wartościowego, wielkowymiarowego drewna jest spalana w elektrociepłowniach, które również nie zwracają uwagi na certyfikację surowca. Takie podejście stoi w rażącej sprzeczności z deklarowaną polityką środowiskową polskiego państwa, którego PGL Lasy Państwowe są własnością.
W swoim stanowisku ws FSC Ministerstwo zwraca uwagę, że PGL „Lasy Państwowe” realizuje zrównoważoną gospodarkę leśną na podstawie przepisów ustawy o lasach, które są restrykcyjne i zgodne z przepisami UE, a także odzwierciedlają praktyki przyjazne przyrodzie i klimatowi. Zaprzeczają temu jednak fakty – najbardziej wartościowe polskie kompleksy leśne jak Bieszczady czy Puszcza Borecka nie mają dotychczas zatwierdzonych planów ochrony natura 2000, a Komisja Europejska prowadzi przeciw Polsce kilka postępowań dotyczących niedostosowania gospodarki leśnej do dyrektyw środowiskowych. Wcześniejsze postępowanie ws Puszczy Białowieskiej skończyło się dla LP przegraną w TSUE.
Ministerstwo zwraca uwagę na fakt, że Lasy Państwowe są certyfikowane w systemie PEFC, jednak PEFC nie przewiduje udziału społecznego jaki jest przewidziany w przypadku Certyfikatu FSC. Ponadto wdrażanie PEFC sprawdza związany z Lasami Państwowymi Instytut Badawczy Leśnictwa.
Organizacje pozarządowe wspierają apel Polskiej Izby Gospodarczej Przemysłu Drzewnego o zachowanie Certyfikatu FSC w poszczególnych Dyrekcjach Lasów Państwowych. Wycofanie się z certyfikatu w skali kraju oprócz pogrążenia przemysłu drzewnego będzie miało jednoznacznie negatywne skutki dla ochrony lasów.
Adam Bohdan, Fundacja FOTA4Climate
Marta Jagusztyn-Krynicka, Fundacja Lasy i Obywatele
dr Antoni Kostka, Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze
