FOTA4Climate chroni cenne drzewostany

Jako FOTA4Climate prowadzimy szereg działań poświęconych ochronie i zachowaniu najcenniejszych lasów. Staramy się w tym celu wykorzystywać zwłaszcza możliwości wynikające z takich narzędzi jak Standard FSC oraz europejska sieć ekologiczna Natura 2000.

Aktywnie bierzemy udział w konsultacjach i przygotowywaniu planów urządzania lasu w obrębie cennych kompleksów

Bierzemy udział w naradach, komisjach założeń planu, prezentujemy i przesyłamy wnioski i uwagi dotyczące zarządzania poszczególnymi kompleksami. Jesienią 2022 braliśmy aktywny udział w konsultacjach planów urządzania lasu nadleśnictw Augustów, Pomorze i Płaska w Puszczy Augustowskiej, wnioskując o:

• Podniesienie wieku rębności sosny i świerka do 140.
• Ograniczenie do minimum i wyjątkowych sytuacji wielkopowierzchniowych zrębów oraz zaniechanie wielkopowierzchniowych zrębów rębni zupełnych w siedliskach żyznych. W zwartych płatach drzewostanów sosnowych stosowanie alternatywnych metod gospodarowania drzewostanami sosnowymi opisanymi w publikacji Andrzejczyk T., Żybura H. 2012.
• Wyłączenie z użytkowania rębnego najstarszych drzewostanów – powyżej 140 letnich sosny i powyżej 80 letnich olchy – jako drzewostanów zachowawczych, z ewentualnym dopuszczeniem możliwości użytkowania ich rębnią V (przerębową).
  

  Starodrzew sosnowy

• Wytypowanie drzewostanów kwalifikujących się do ochrony w ramach Europejskiej Strategii Ochrony Bioróżnorodności:
  • drzewostany o charakterze pierwotnym,
  • starodrzewy,
  • drzewostany w których zachodzą procesy naturalne, również drzewostany dojrzałe, z dużym udziałem gatunków pionierskich, co przekłada się na duże zasoby martwego drewna i obecność w takich miejscach gatunków zależnych od martwego drewna,
  • stanowiska chronionych i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt,
  • carbon-rich ecosystems, ekosystemy kluczowe dla sekwestracji węgla i wody, czyli lasy podmokłe na siedliskach organicznych (olsy, bory, łęgi).
  

  Spotkanie ws planu urządzania lasu w nadleśnictwie Augustów

• Przeciwdziałanie pinetyzacji żyznych siedlisk. Dostosowanie składu gatunkowego drzewostanu do siedlisk poprzez zmniejszenie udziału gatunków iglastych na siedliskach żyznych. Zabiegi powinny mieć umiarkowaną intensywność w najstarszych klasach wiekowych. Największa intensywność powinna mieć miejsce w monokulturach iglastych w młodszych i średnich klasach wiekowych.
• Zaniechanie lub ograniczenie do minimum (ewentualne zabiegi selektywne) prac w lasach wodochronnych.
• Zachowanie naturalnych odnowień podczas wykonywanych prac.
• Zaniechanie inwazyjnych zabiegów agrotechnicznych, przygotowania gleby, przynajmniej na siedliskach żyznych, niestosowanie orki jesiennej na powierzchniach do odnowienia, gdyż powoduje to uwalnianie CO₂.
• Utworzenie gospodarstwa specjalnego na obszarach występowania oraz potencjalnej reintrodukcji głuszca i prowadzenie tam gospodarki na podstawie wytycznych opracowanych przez zespół specjalistów pod kierunkiem prof. Bogdana Brzezieckiego w 2014 r. na zlecenie nadleśnictwa Głęboki Bród.

Zrąb w Puszczy Augustowskiej

Wykorzystujemy możliwości wynikające z faktu, iż wiele nadleśnictw posiada Certyfikat FSC narzucający konieczność egzekwowania przepisów związanych z ochroną przyrody

Bierzemy udział w audytach Standardu FSC w poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych, zwracając uwagę zwłaszcza na:

• konieczność prawidłowego wyznaczenia lasów referencyjnych stanowiących najlepiej zachowane lasy,
• potrzebę ograniczenie presji gospodarczej na najbardziej wartościowe i wrażliwe siedliska, zwłaszcza lasy wodochronne,
• właściwe wyznaczanie lasów o szczególnych walorach przyrodniczych (tzw. HCVF 1.2) stanowiących siedliska cenne.

Udało nam się dowieść wielu nieprawidłowości (niezgodności ze standardem) w Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych w Olsztynie, Białymstoku i Wrocławiu. Korekta nieprawidłowości przekłada się na skuteczniejszą ochronę najcenniejszych fragmentów lasów.

Runo w lesie grądowym

Czworolist Paris quadrifolia

Pomagamy we wdrażaniu europejskiej sieci ochrony przyrody Natura 2000

Wykonujemy inwentaryzacje przyrodnicze, uzupełniamy wiedzę o rozmieszczeniu leśnych gatunków chronionych Dyrektywą Siedliskową. Ochrona takich gatunków powinna się wiązać z ograniczeniem gospodarki leśnej. Dane są lub zostaną wykorzystane do korekty i uzupełnienia planów zadań ochronnych Natura 2000, Standardowych Formularzy Danych i planów urządzania lasu. Dotychczas ujawniliśmy ponad 20 nowych stanowisk gatunków ujętych w Dyrektywie Siedliskowej (ponurek Schneidera, zgniotek cynobrowy) w Polsce północno-wschodniej w Puszczy Augustowskiej, w pobliżu jezior Mikaszewo i Serwy.

Zgniotek cynobrowy Cucujus cinnaberinus

Stwierdzone przez nas stanowiska ponurka Schneidera (Bs) i zgniotka cynobrowego (Cc) w Puszczy Augustowskiej

Bierzemy udział w inicjatywie pilotowanej przez Klub Przyrodników – „Shadow List” rezerwatów – polegającej na wyznaczaniu nowych rezerwatów przyrody

Nasze propozycje poprzedzone są rozpoznaniem przyrodniczym cennych siedlisk i gatunków. Zgłosiliśmy następujące propozycje:

• Rezerwat Połomin w Puszczy Knyszyńskiej w pobliżu wsi Połomin (Nadleśnictwo Czarna Białostocka) o powierzchni 5,45 ha. Obiekt obejmuje pozostałości widnych lasów dębowych, grądów wysokich. We wspomnianym miejscu zachował się płat najstarszego dębowego drzewostanu w Puszczy Knyszyńskiej – dęby w wieku 245 lat. Stwierdziliśmy tam kilka drzew zasiedlonych przez pachnicę próchniczkę Osmoderma barnabita. Siedlisko gatunku jest w dobrym stanie – duży udział grubych drzew dziuplastych. Jest to jednocześnie miejsce występowania skrajnie rzadkich gatunków saproksylobiontów, m.in.: Corticeus fasciatus, Colydium filiforme (Mokrzycki i in. 2022).
  

  Planowany rezerwat Połomin

  

  Colydium filiforme w planowanym rezerwacie Połomin

• Rezerwat Starzynka w Puszczy Knyszyńskiej w pobliżu wsi Sosnowik (Nadleśnictwo Krynki) o powierzchni ponad 33 ha. Obiekt obejmuje olsy, łęgi, mokradła, lasy bagienne oraz szereg gatunków chronionych Dyrektywą Siedliskową: bóbr Castor fiber, zagłębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus (jedno z 2 stanowisk gatunku w Puszczy Knyszyńskiej), zgniotek cynobrowy Cucujus cinnaberinus oraz kilka innych skrajnie rzadkich gatunków saproksylobiontów, m.in.: Ipidia binotata, Peltis grossa (Mokrzycki i in. 2022).
  

  Peltis Grossa

• Powiększenie rezerwatu Stara Dębina w Puszczy Knyszyńskiej w pobliżu wsi Lipina w Puszczy Knyszyńskiej (Nadleśnictwo Supraśl) o około 300 ha. Obszar obejmuje widne lasy dębowe, ukształtowane m.in. na skutek wypasu z udziałem dębu bezszypułkowego. Znajduje się tam drugi pod względem wieku płat starodrzewu dębowego w Puszczy Knyszyńskiej – 185 letni drzewostan z udziałem grądu miodownikowego Melliti-Carpinetum w którym stwierdzono szereg chronionych gatunków roślin: Melittis melissophyllum (ponad 200 roślin), Lathyrus laevigatus (ponad 30 roślin), Lilium martagon (pojedyncze), Digitalis lutea (pojedyncze) oraz chronione epifity zaliczane do wskaźników starych lasów: Homalia trichomanoides (ponad 100 drzew), Neckera complanata (pojedyncze), Neckera pennata (pojedyncze) i Ulota crispa (ponad 100). Stwierdzono tam również kilka stanowisk zgniotka cynobrowego Cucujus cinnaberinus (Dyrektywa Siedliskowa).
  

  Gładysz paprociowaty Homalia trichomanoides w planowanym rezerwacie Stara Dębina

• Rezerwat Balinka w Puszczy Augustowskiej (Nadleśnictwo Augustów) o powierzchni 45 ha. Miejsce stanowi największe w woj. podlaskim (poza Puszczą Białowieską) refugium wymagającego ochrony strefowej porostu puchlinki ząbkowatej Thelotrema lepadinum (ponad 60 drzew), granicznika płucnika Lobaria pulmonaria (ponad 2 drzewa). Obecnie znaczną część obu oddziałów stanowią strefy ochronne puchlinki i granicznika. Inne stwierdzone porosty zaliczane do wskaźników starego lasu: Menegazzia terebrata, Cetrelia sp. Duży udział stanowi unikalny w Puszczy Augustowskiej starodrzew dębowy, w tym w wieku 217 lat. Podlegająca ochronie entomofauna: Osmoderma barnabita (Dyrektywa Siedliskowa) i zgniotek szkarłatny Cucujus haematodes (Europejska Czerwona Księga).
  

  Puchlinka ząbkowata Thelotrema lepadinum

• Rezerwat Kanał Augustowski w Puszczy Augustowskiej (Nadleśnictwo Augustów). Miejsce stanowi refugium skrajnie rzadkich i zagrożonych gatunków flory, min. kukuczka Epipactis atrorubens, kruszczyk rdzawoczerwony Epipactis atrorubens, tajęża jednostronna Goodyera repens. Rezerwat miałby obejmować starodrzew sosnowy o podłużnym kształcie, stanowiący korytarz ekologiczny, w którym część drzew jest w wieku ponad 180 lat. Podlegająca ochronie entomofauna: Boros Schneideri, Cucujus cinaberinus (Dyrektywa Siedliskowa) oraz skrajnie rzadkie w Polsce północno-wschodniej gatunki innych chrząszczy saproksylicznych, m.in: Peltis grossa, Colydium elongatum.
• Rezerwat Gąsiory w Nadleśnictwie Stare Jabłonki w obrębie RDLP Olsztyn. Rezerwat obejmowałby stare buczyny, nawet w wieku 250 lat, otaczające jezioro Gąsiory, w tym źródliska. W obrębie starodrzewu stwierdzono chronione mszaki wskaźnikowe dla lasów naturalnym (Homalia trichomanoides), rzadkie gatunki owadów związane z martwym drewnem (m.in. Ampedus erythrogonus) oraz chronione gatunki grzybów.

Rezerwat Gąsiory w Nadleśnictwie Stare Jabłonki

Podejmujemy działania zmierzające do egzekwowania ochrony gatunkowej w lasach

Wykonujemy inwentaryzacje przyrodnicze cennych siedlisk i gatunków, zwłaszcza bezkręgowców, mszaków, grzybów, porostów, chronionych roślin. Przekazujemy nadleśnictwom dane wnioskując o ochronę siedlisk cennych gatunków (tzw. lasy HCVF 1.2 – ostoje zagrożonych i ginących gatunków). Udało nam się przekonać do wdrożenia takiej ochrony między innymi w starodrzewach dębowych w Puszczy Knyszyńskiej, gdzie stwierdziliśmy ponad 50 stanowisk Homalia trichomanoides i Neckera complanata. Zebrane dane zostaną wykorzystane do wyznaczania obszarów chronionych w ramach Strategii Bioróżnorodności UE 2030.

Wsparliśmy działania społeczności lokalnej skupionej wokół ochrony Lasu Młochowskiego wykonując inwentaryzację gatunku chronionego – zgniotka cynobrowego Cucujus cinnaberinus stwierdzając kilkanaście stanowisk gatunku.

Część zgromadzonych przez nas danych o cennych gatunkach została opublikowana w artykule Mokrzycki, Bohdan, Kowal, Lasoń, Sztabkowska. 2022. Rzadkie i nowe gatunki chrząszczy (Coleoptera) dla Puszczy Knyszyńskiej. Wiadomości Entomologiczne. Vol. 41 (3).

Pień klonu, gatunki mszaków zaliczane do reliktów lasów pierwotnych – granicznik płucnik Lobaria pulmonaria

Pień klonu, gatunki mszaków Neckera zaliczane do reliktów lasów pierwotnych

Zwracamy uwagę opinii publicznej na niekorzystne zjawiska zachodzące w Lasach Państwowych

W październiku 2022 nagłośniliśmy (ukazało się kilka publikacji w mediach) planowaną rezygnację Lasów Państwowych z certyfikatu FSC, co wiązałoby się z szeregiem niekorzystnych konsekwencji zarówno dla przyrody jak też dla polskiego przemysłu drzewnego.

Planowana rezygnacja Lasów Państwowych z certyfikatu FSC była nagłaśniana przez organizacje FOTA4Climate, Lasy i Obywatele oraz Dziedzictwo Przyrodnicze i przez przedstawicieli przemysłu drzewnego.

Współpracujemy z politykami w ochronie lasów

Pomogliśmy posłankom w przygotowaniu kilku interwencji poselskich dotyczących m.in. ochrony Lasu Młochowskiego i fragmentów Puszczy Knyszyńskiej.

Badamy dyspersję obcych gatunków w kompleksach leśnych, zwłaszcza erechtiesa jastrzębcowatego Erechtites hieracifolia

Dyspersji tego gatunku sprzyja gospodarka leśna. Największe zagęszczenie osiąga na zrębach. Gatunek stanowi zagrożenie dla bioróżnorodności lasów, zajmując siedliska w obrębie których powinny być obecne rodzime gatunki flory. Konkuruje o światło z młodymi drzewami, jest w stanie kolonizować i utrzymywać się w drzewostanach niezaburzonych.

Erechtites jastrzębcowaty Erechtites hieracifolia w Puszczy Knyszyńskiej

Ostatnia aktualizacja: 19.12.2022.