Zamieranie lasów będące konsekwencją zmian klimatu nasila się. Problem dostrzegają Lasy Państwowe, które w związku z tym przygotowały i poddały konsultacjom projekt Kompleksowego programu przeciwdziałania procesom zamierania lasów w Polsce oraz działań mitygacyjnych w perspektywie do 2030 roku (KPPPZL).
Projekt programu zawiera szereg godnych poparcia zapisów, jednak w naszej ocenie w programie pominięto szereg istotnych problemów i zagadnień. Wzięliśmy udział w konsultacjach programu, a poniżej przedstawiamy nasze wnioski i uwagi.
Odnośnie zwiększania różnorodności gatunkowej wnioskowaliśmy o:
- Pozostawienie możliwości tworzenia gniazd biocenotycznych, bez ograniczania ich powierzchni.
- Uwzględnienie zapisów popierających zachowanie odnowienia naturalnego, pochodzącego z naturalnego obsiewu, które wykształciło się pod okapem dojrzałych drzew, przed wykonaniem zabiegu.
Uzasadnienie: Obecnie popieranie odnowienia naturalnego w zdecydowanej większości rozumiane i praktykowane jest jako przeznaczanie do obsiewu powierzchni pozrębowych, co poprzedzone jest zniszczeniem i wyeliminowaniem podczas prac leśnych odnowienia naturalnego, które wykształciło się pod okapem dojrzałych drzew. Jest to działanie niezrozumiałe i nieuzasadnione. - Doprecyzowanie oraz uwzględnienie zapisu o konieczności pozostawiania drzew, które przetrwały niekorzystne warunki, zamieranie drzewostanów na skutek m.in. suszy, gradacji, patogenów.
Uzasadnienie: Odporność i przeżywalność drzew, które przetrwały niekorzystne warunki zwiększa prawdopodobieństwo zachowania w populacji genotypów lepiej dostosowanych do niekorzystnych warunków klimatycznych oraz innych czynników powodujących zamieranie lasów. Najlepiej dostosowane do danych warunków drzewa są wybierane w procesie selekcji naturalnej – selekcja typuje rośliny o najoptymalniejszych garniturach genów. - Uwzględnienie w programie nie tylko restytucji ale również promowania, zachowania i być może ochrony gatunków zagrożonych i zanikających w polskich lasach, zwłaszcza gatunków wiązów oraz jesionu wyniosłego.Uzasadnienie: Obecnie niektóre gatunki dotychczas zanikające w polskich lasach, zwłaszcza wiązy, dobrze się odnawiają pod okapem, często tworzą bujny podrost i dorost, który jest niszczony podczas pozyskania drewna, orki gleby i zabiegów agrotechnicznych.
Odnośnie niedopuszczania do nadmiernego wzrostu zasobności drzewostanów wnioskowaliśmy o:
- Wyeliminowanie tego zapisu.
Uzasadnienie: Drzewostany o dużej zasobności, relatywnie dobrze znoszące zachodzące zmiany, zwłaszcza z dużym udziałem gatunków mających korzystne perspektywy powinny zachować wysoką zasobność. Lasy o dużej zasobności są najczęściej lasami o dużym stopniu naturalności. Z ostatnich badań wynika, że takie lasy znacznie lepiej (niż lasy wtórne, sadzone) radzą sobie z suszą i niedoborami wody. - Wprowadzenie zapisu ograniczającego stosowanie rębni zupełnych.
Uzasadnienie: Parowanie z powierzchni gleby w okresie wegetacji na zrębie jest nawet dziesięć razy wyższe od parowania z powierzchni znajdującej się pod okapem dojrzałego drzewostanu. Coraz więcej prac naukowych mówi o potrzebnie odchodzenia od rębni zupełnych, których negatywne konsekwencje nakładają się na konsekwencje zmian klimatu. Istnieje szereg alternatyw wobec rębni zupełnych, nawet w drzewostanach sosnowych.
Odnośnie zapisów dotyczących gospodarki wodnej wnioskowaliśmy o:
- Uwzględnienie w rozdziale zapisu o konieczności konsekwentnej ochrony lasów pełniących funkcje wodochronne – więc otaczających cieki, zbiorniki wodne, pokrywających wilgotne siedliska.Uzasadnienie: Użytkowanie lasów wodochronnych sprzyja osuszaniu siedlisk leśnych, zwiększa parowanie, obniża poziom wody, powoduje murszenie gleb organicznych oraz oczywiście powoduje olbrzymie emisje gazów cieplarnianych. Konsekwencje wyrębów lasów wodochronnych przekładają się na problemy hydrologiczne w całych kompleksach.Dobrze rozwinięta szata roślinna, poprzez ocienianie, skutecznie redukuje temperaturę wody w osłoniętych zbiornikach co ma szczególne znacznie w warunkach ocieplenia klimatu. Zalesione brzegi zbiorników wodnych oraz cieków obniżają prędkość wiatru, którego udział w chłodzeniu wody może sięgać nawet 35%, oraz rozpraszają promienie słoneczne w ich okolicy. Oba czynniki w znacznym stopniu wpływają na proces chłodzenia zbiornika.
Odnośnie działań z zakresu ochrony różnorodności biologicznej wnioskowaliśmy o:
- Uwzględnienie zapisu promującego zwiększanie zasobności posuszu jałowego.
Uzasadnienie:- obecne zasoby martwego drewna w Polsce są niskie na tle innych państw UE,
- martwe drewno jest kluczowym czynnikiem zwiększającym różnorodność biologiczną, zwłaszcza zachowanie różnorodności bezkręgowców i grzybów,
- martwe drewno sprzyja utrzymaniu wody w lesie,
- z badań wynika, że martwe drewno sprzyja w znaczącym stopniu naturalnemu odnowieniu, zwłaszcza gatunków pożądanych, jak dąb.
