List otwarty organizacji pozarządowych do premiera Donalda Tuska

Warszawa, dn. 12 lipca 2024 roku

Sz. P.
Donald Tusk
Prezes Rady Ministrów RP
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów RP
Al. Ujazdowskie 1/3
00-583 Warszawa

Do wiadomości:

Sz. P. Paulina Henning-Kloska
Minister Klimatu i Środowiska

Sz. P. Mikołaj Dorożała
Podsekretarz stanu, Główny Konserwator Przyrody

Szanowny Panie Premierze,

W ostatnich wyborach przeważająca część społeczeństwa oddała swój głos na koalicję, która na sztandarach i w umowie koalicyjnej zobowiązała się do ochrony 20% polskich lasów przed wycinką. Realizacja tych zobowiązań, jak i cały obszar zarządzania lasami, jest w kompetencji Ministerstwa Klimatu i Środowiska, któremu podlega Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych. Niestety, pomimo galopujących zmian klimatycznych, Lasy Państwowe i związane z nimi związki branżowe leśników nadal podejmują działania, które są szkodliwe dla środowiska i sprzeczne z wolą większości obywateli, a nawet swoich bezpośrednich przełożonych. Ich polityka polega przeważnie na eksploatacji obszarów leśnych w celu pozyskiwania drewna na terenie lasów, które stanowią około jednej trzeciej powierzchni Polski, i które nie są ich własnością. Lasy państwowe należą bowiem do wszystkich obywateli, a leśnicy są tylko ich administratorami.

Jako organizacje, które od lat podnoszą postulaty objęcia lasów szczególną ochroną, z zadowoleniem przyjęliśmy wprowadzone w styczniu tego roku moratorium -tymczasowe rozwiązanie mające zabezpieczyć część tych lasów do czasu wprowadzenia nowych regulacji – zmiany polityki leśnej, ustawy o lasach i reformy Lasów Państwowych. Polskie społeczeństwo także coraz bardziej dostrzega taką potrzebę – według badań przeprowadzonych w 2022 roku przez IPSOS, Polacy w zdecydowanej większości opowiadają się za zwiększeniem stopnia ochrony lasów i zmianą priorytetów w polityce zarządzania obszarami leśnymi

My, jako przedstawiciele i przedstawicielki środowisk zaangażowanych w ochronę lasów, działania na rzecz przyrody i środowiska oraz zabiegających o bezpieczną przyszłość młodych pokoleń, oczekujemy podjęcia stanowczych działań.

Dotyczą one przede wszystkim:

1. Rozszerzenia moratorium dotyczącego lasów cennych przyrodniczo zgodnie z rekomendacjami przyrodników przedstawionymi na Ogólnopolskiej Naradzie o Lasach;
2. Wprowadzenia moratorium dotyczącego lasów społecznie ważnych na terenie całego kraju, w tym lasów wokół miast i aglomeracji, docelowo stanowiących element Zielonych Pierścieni;
3. Wprowadzenia ograniczeń w skali i intensywności wycinek na terenie parków krajobrazowych i w jego otulinach;
4. Ograniczenia stosowania skali i powierzchni wycinek do tzw. zrębni zupełnej i używania ciężkiego sprzętu do wycinek w wybranych lasach zwłaszcza tych o charakterze górskim, gdzie użycie ciężkiego sprzętu wyrządza b. duże szkody;
5. Zwiększenia efektywności procesu wyznaczania 20% lasów wyłączonych z użytkowania gospodarczego i równowagi partycypacyjnej w tym procesie;
6. Nadzoru Ministerstwa Klimatu i Środowiska nad procesem wyznaczania lasów wyłączonych z użytkowania gospodarczego zgodnie z jego kompetencjami;
7. Podjęcia działań edukacyjnych, także w procesie kształcenia branży leśnej, w celu zmiany paradygmatu postrzegania lasu – zaprzestanie traktowania lasu jako fabryki drewna (las to skomplikowany ekosystem, który jest potrzebny nam wszystkim i należy go chronić);
8. Pilnej zmiany ustaw i rozporządzeń dotyczących lasów i ochrony przyrody, aby lepiej odpowiadały na współczesne wyzwania środowiskowe, w tym ustawy o lasach i rozporządzenia o lasach ochronnych.

Oczekujemy także pełnej realizacji 10 postulatów zawartych w Manifeście Leśnym podpisanym przez liczne organizacje:

1. Minimum 20% lasów trzeba wyłączyć z użytkowania gospodarczego, by oddać je ludziom i przyrodzie.
2. Społeczeństwo powinno mieć realny wpływ na decyzje o lasach.
3. Dość marnowania pieniędzy z eksploatacji lasów – więcej środków na ochronę przyrody!
4. Koniec z wydatkami Lasów Państwowych na cele niezwiązane z podstawową działalnością.
5. Konieczna jest sprawiedliwa społecznie transformacja obszarów cennych przyrodniczo.
6. Godna praca w lesie dla wszystkich, w tym dla pracowników firm leśnych i parków narodowych.
7. Wykorzystujmy drewno racjonalnie, nie palmy nim w elektrowniach.
8. Gospodarka leśna powinna uwzględniać wymogi ścisłej ochrony gatunkowej.
9. Społeczeństwo musi mieć możliwość sprawdzenia legalności gospodarki leśnej w sądzie.
10. Pełny dostęp do informacji o lasach i ochronie przyrody dla społeczeństwa i organizacji przyrodniczych.

Pragniemy odnieść się także do argumentów, które zostały podniesione przez Związek Leśników Polskich RP w Uchwale nr 7/2024 przyjętej przez Radę Krajową ZLP RP dnia 13.06.2024, które to stanowią podstawę dzisiejszych protestów leśników w kilkunastu miastach w Polsce:

1. Żądanie natychmiastowego wycofania moratorium na użytkowanie lasów z dnia 8 stycznia 2024 roku: Byłoby to działanie nieodpowiedzialne w obliczu obecnych wyzwań klimatycznych. Moratorium to jest niezbędne do ochrony cennych przyrodniczo obszarów do czasu wprowadzenia nowych, bardziej odpowiedzialnych regulacji.
2. Szacunek dla branży i zatrzymanie jej destrukcji: Szacunku opinii publicznej dla branży nie da się nakazać. Jedną z dróg jego odbudowy i utrzymania jest otwartość na współczesne oczekiwania społeczeństwa. Samej zaś branży nie będzie bez lasu, a rzeczywista destrukcja lasów polega na intensywnej wycince i eksploatacji, które niszczą ekosystemy i pogłębiają negatywne skutki zmian klimatu, tj. m.in. susze, powodzie oraz zanik bioróżnorodności. Zrównoważone zarządzanie lasami, które proponujemy, jest odpowiedzią na potrzebę ochrony przyrody i jednoczesnego zapewnienia godnych warunków pracy.
3. Dialog z Rządem RP: Wielostronny dialog z Rządem jest prowadzony w ramach Ogólnopolskiej Narady o Lasach, w trakcie których branża leśna jest licznie reprezentowana. Dialog jest kluczowy, jednak musi on opierać się na zasadach zrównoważonego rozwoju i ochrony przyrody. Formy zarządzania muszą ewoluować, aby sprostać współczesnym wyzwaniom.
4. Wycofanie zmian ustaw z powodu braku konsultacji: Zmiany w ustawie o lasach i ochronie przyrody są konieczne, aby lepiej chronić nasze lasy. Konsultacje prowadzone są zarówno z podmiotami społecznymi, gospodarczymi, jak i z leśnikami – są one ważne, ale nie mogą blokować niezbędnych reform.
5. Natychmiastowa dymisja z pełnionych funkcji kierownictwa MKiŚ: Zamiast dymisji, potrzebujemy konstruktywnego dialogu i współpracy na rzecz ochrony lasów. Dymisja ta oznaczałoby zmarnotrawienie dotychczasowego dorobku w zakresie konsultacji.

Podkreślamy również, że PGL Lasy Państwowe zatrudniają około dwa razy więcej leśników na 1000 hektarów niż wynosi średnia europejska, ale ich zysk stale maleje i jest trzykrotnie mniejszy niż w porównywalnych państwowych gospodarstwach leśnych w UE. Wynika to głównie z ogromnych kosztów działalności administracyjnej i szczególnie wysokich pensji pracowników, które znacznie przewyższają średnią krajową (średnia płaca w Lasach Państwowych wyniosła w 2023 roku 11 100 złotych brutto). Równolegle wynagrodzenia przekazywane przez LP zakładom usług leśnych są skandalicznie niskie. W efekcie branża ta jest uzależniona od ilości, a nie jakości realizacji usług, co odbywa się kosztem bezpieczeństwa pracy. W ciągu ostatnich pięciu lat aż 141 osób zginęło przy wycince lasu! Liczby te pokazują, że to nie moratorium i dalsze plany działań MKiŚ stanowią zagrożenie dla sektora leśno-drzewnego oraz branży usług leśnych.

Dziś, z okazji Dnia Leśnika życzymy leśnikom i całemu społeczeństwu nowoczesnej i apolitycznej służby leśnej, odpowiadającej na potrzeby ludzi, przyrody i klimatu. W stulecie Lasów Państwowych najwyższy czas na zmiany w polskim leśnictwie. W czasach katastrofy klimatycznej polskie społeczeństwo i polska przyroda pilnie potrzebują nowej polityki leśnej. Koalicja 15 października obiecała w umowie koalicyjnej poczynić pierwsze kroki, by zreformować przestarzały model polskiego leśnictwa i takich działań oczekujemy od Pańskiego rządu. Nie mamy czasu aby dłużej czekać – potrzebujemy pilnych mechanizmów kontroli społecznej oraz nowoczesnego, odpowiadającego na potrzeby ludzi, przyrody i klimatu modelu leśnictwa i polityki leśnej. Zamiast destrukcji, proponowane przez nas zmiany przyczynią się do skuteczniejszej ochrony choć części, zarządzanej przez Lasy Państwowe, przyrody, zrównoważonego zarządzania lasami oraz godnych warunków pracy dla wszystkich pracowników sektora leśnego.

Apelujemy do Pana Premiera o podjęcie zdecydowanych działań na rzecz ochrony polskich lasów i wsparcie dla naszych postulatów. Polska przyroda jest naszym wspólnym dobrem i musimy zrobić wszystko, aby ją chronić dla przyszłych pokoleń.

Z wyrazami szacunku,

Przedstawicielki i przedstawiciele organizacji pozarządowych, instytucji naukowych, towarzystw leśniczych i przyrodniczych, ruchów i inicjatyw społecznych:

1. Marzena Wichniarz, Rodzice dla Klimatu
2. Kuba Wyszyński, Fundacja LAS, Inicjatywa Las Młochowski
3. Anna Kolińska, Fundacja Alarm dla Klimatu, Inicjatywa Zielony Pierścień Warszawy, Porozumienie Leśne
4. Małgorzata Chojecka, koordynatorka inicjatywy Zielony Pierścień Warszawy
5. Małgorzata Olejniczak, Inicjatywa Stara Miłosna dla Drzew
6. Andrzej Gąsiorowski, Fundacja FOTA4Climate
7. Anna Spurek, Green REV Institute
8. Morgan Janowicz, Future Food 4 Climate
9. dr Joanna Erbel, CoopTech HUb, PLZ Spółdzielnia
10. dr Andrzej Kassenberg, Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju
11. dr hab. Ewa Jabłońska, prof. UW, Wydział Biologii Uniwersytetu Warszawskiego
12. dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun, prof. SGGW, Koalicja Klimatyczna
13. dr hab. Wiktor Kotowski, prof. UW, Wydział Biologii Uniwersytetu Warszawskiego
14. Wiktor Jędrzejewski, Fundacja Aktywizmu Klimatycznego
15. Ewa Sufin-Jacquemart, Fundacja Strefa Zieleni
16. Izabella Górzyńska, radna Rady Miejskiej w Piasecznie
17. Anna Dęboń, Stowarzyszenie dO!PAmina lab
18. Anna Wolińska, Stowarzyszenie Academia
19. Małgorzata Witeska, grupa Kabacki Las (Inicjatywa Zielony Pierścień Warszawy)
20. Piotr Dmowski, Inicjatywa społeczna Szlaban dla Wycinki
21. dr Agnieszka Chołuj, Inicjatywa Cenne Lasy Rembertowsko-Okuniewskie
22. Błażej Jaworowski, Extinction Rebellion Polska
23. Agnieszka Gołębiowska, Drużyna Pierścienicy
24. dr Jakub Rok, Inicjatywa Dzikie Karpaty
25. Rena Banachowicz, Eko Babki Piaseczno
26. Irena Śmigasiewicz, Leśna Polana i Przyjaciele, radna Rady Miejskiej w Tarczynie
27. Anna Treit, Ratujmy kleszczowskie wąwozy, Wspólny Las
28. Daniel Petryczkiewicz, Mała i Rozlewisko
29. Kama Klimsa, Stowarzyszenie Leśne Sprawy
30. dr hab. Nuria Selva, Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk
31. dr hab. Tomasz Samojlik, Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk
32. Dawid Kaźmierczak, Fundacja Dzika Polska
33. dr Robert Kalak, Stowarzyszenie Prawo do Przyrody
34. Karolina Chomacka, Polski Klub Ekologiczny w Krakowie, Koło Miejskie w Gliwicach
35. dr inż. Agnieszka Fiszka Borzyszkowska, Polski Klub Ekologiczny
36. Kamil Szewczyk, Śląski Ruch Klimatyczny
37. dr inż. Andrzej Kepel, Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody “Salamandra”
38. Radosław Ślusarczyk, Stowarzyszenie na rzecz Wszystkich Istot
39. Magdalena Galus, Centrum Ochrony Mokradeł
40. Agnieszka Detlaf, Ground Up – Fundacja Grunt od Nowa
41. Joanna Szczygielska-Żółtańska, Ratujmy Las Kotowicki
42. Marta Jagusztyn, Fundacja Lasy i Obywatele
43. Paweł Szypulski, Fundacja Greenpeace Polska
44. Piotr Miklaszewski, Podróże z Pazurem
45. Magdalena Kubecka, Społeczna Grupa Ochrony Lasów Gór Kamiennych i Wałbrzyskich
46. Agnieszka Klembowska, Sąsiedzi dla Wesołej
47. Paweł Wrabec, Stowarzyszenie Sudety Środkowe
48. Anna Kalina – Gagnelid, Inicjatywa Las Młochowski
49. dr hab. Maciej Bernatt, Społeczna Grupa Ochrony Lasów Gór Kamiennych i Wałbrzyskich
50. Anna Nalazek, Grupa Aktywistów – Lasy Celestynowskie
51. Katarzyna Karwat-Winnik, Stowarzyszenie Zielona Sierpnica
52. Rafał Czerwonka, Stowarzyszenie Razem dla Wawra
53. Krzysztof Gorczyca, Towarzystwo dla Natury i Człowieka
54. Maja Pisera, Szmo Kacprzak, Mariusz Masłosz – Fundacja Przyjaciół Młodzieżowego Strajku Klimatycznego
55. Agata Otrębska, Śląski Ruch Klimatyczny
56. Szymon Kuś, Śląski Ruch Klimatyczny, Tarnogórski Drzewoszum
57. Aleksandra Kolanek, Towarzystwo Herpetologiczne NATRIX, Uniwersytet Wrocławski, inicjatywa społeczna Wrocławska Przyroda
58. dr Jerzy Parusel, emerytowany dyrektor Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska w Katowicach. członek Państwowej Rady Ochrony Przyrody
59. Ewa Ber, Edyta Weigel, Zbigniew Lasoń, Anna Sowa – nieformalna grupa Bełchatów – Na Ratunek Lasom
60. Julia Fronczyk, Koło Przyrodników Studentów UJ, Wydział Biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Towarzystwo Herpetologiczne NATRIX
61. dr hab. Anna Orczewska, prof. UŚ, Instytut Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
62. Michał Derencz – Stowarzyszenie Stolovelasy
63. Marcin Pańków, Inicjatywa Las Młochowski
64. dr hab. Marek Giergiczny, WNE Uniwersytet Warszawski
65. Grażyna Szczurkowska, stowarzyszenie Mieszkańcy dla Katowic
66. prof. dr hab. Piotr Skubała, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska
67. Monika Nowaczyk, Sieradzki Alarm Smogowy
68. dr inż. Tomasz Knioła, Klub Przyrodników
69. Anna Kanclerz, Stowarzyszenie Inicjatywa dla Drzew